Ranar Jin Ƙai Ta Duniya: Ƙiran gaggawa, daga Mohamed Malick Fall

Ranar Jin Ƙai Ta Duniya (WHD) a kowace shekaratana zama ranar tunatarwa mai amfani game da muhimmancin ayyukan jin ƙai a duniya.

A wannan shekara, taken shi ne, #ActForHumanity’ ya jaddada alhakin gamayya da muke da shi na kare fararen hula da ma’aikatan jin ƙai da ke yi musu hidima a cikin rikice-rikicen duniya.

A yayin da muke bikin wannan rana a ranar 19 ga Agusta, yana da matuƙar muhimmanci a yi tunani a kan manyan abubuwan da ke tattare da tashe-tashen hankula da ke faruwa, da kuma tsananin buƙatar shugabannin ƙasashen duniya su ɗauki ƙwararan matakai.

Rikice-rikice a duniya tun daga Gaza zuwa Sudan na ci gaba da yin barna ga fararen hula. Chanjin yanayi kuma yana ƙara haifar da buƙatun jin ƙai.

A arewa maso gabas na Najeriya, rikicin da aka daɗe ana yi ya haifar da munanan matsalolin jin ƙai, da raba miliyoyin mutane daga iyalensu, da kawo cikas ga rayuwa da kuma ƙara taɓarɓarewar ƙarancin abinci da rashin abinci mai gina jiki.

A shekarar 2024 kaɗai, mutane miliyan 8.1 na buƙatar agajin jin ƙai a jihohin Borno, Adamawa da Yobe (BAY) dake arewa maso gabas na Najeriya.

KU KUMA KARANTA: Ƴan gudun hijirar Sudan da ke Chadi na fuskantar tsananin rayuwa shekara guda da soma yaƙi

Wannan ya haɗa da ‘yan gudun hijira miliyan 2.1 (IDPs) da kuma mutane miliyan 4.1 a cikin al’ummomin da suka karbi bakuncin. Abokan aikin jin kai tare da gwamnatin Najeriya na da burin kai wa mutane miliyan 4.4 na waɗannan mutane agajin abinci, ruwa, matsuguni da sauran agajin gaggawa.

A Jihar Borno, Anna Monday, mai ‘ya’ya huɗu, ta jure mawuyacin halin da ake ciki na gudun hijira. An tilasta mata fita daga gidanta zuwa cibiyar koyo na wucin gadi a cibiyar karɓar baƙi a Pulka, wurin da aka tsara don masauki na ɗan lokaci amma yanzu mafaka na dogon lokaci ga mutane da yawa.
Kimanin mata 30 ne ke kwana a cikin matsugunin yayin da mazan ke kwana a waje, lamarin da ke nuna rashin isasshen wurin kwana.

Amina Buba, mai ‘ya’ya huɗu, ta yi gudun hijira daga ƙauyensu da ke jihar Adamawa sakamakon munanan hare-haren da ƙungiyoyin ‘yan ta’adda’ suka kai musu. Gidanta ya ƙone, wanda hakan ya tilastawa ‘yan uwanta gudu da kaya a bayansu.

A sansanin ‘yan gudun hijira, Amina na kokawa don samun isassun abinci da ruwan sha mai tsafta ga ‘ya’yanta.

Wata yarinya ‘yar jihar Yobe, mai suna Fatima Mohammadu, ta rabu da danginta a wani hari da aka kai ƙauyensu. Masu aikin jin ƙai ne suka same ta suka kawo ta sansanin IDP.
Tausayin rabuwa da rashin ‘yan uwanta ya haifar da tabo mai zurfi. A sansanin, tana fuskantar ƙalubale kamar rashin samun ilimi da rashin isasshen abinci mai gina jiki.

Mata da maza har da yara a faɗin Najeriya sun gamu da rikicin ƙabilanci, matsalar yanayi ko wahalhalu. Mata da yara, galibi suna shan wahala mafi muni sakamakon tauye hakkinsu, gami da cin zarafin mata.

Haɗin kai na rashin tsaro, ƙarancin isa ga mutanen da abin ya shafa, da rashin isassun kuɗi da albarkatu suna kawo cikas ga isar da muhimman ayyuka, yana barin miliyoyin mutane cikin buƙatun jin ƙai.

KU KUMA KARANTA: Falasɗinawa sun sake bijiro da buƙatar neman kujerar dindindin a MƊD ana tsaka da yaƙin Isra’ila

A arewa maso Gabas na Najeriya, hare-hare kan fararen hula da ma’aikatan jin kai ya zama ruwan dare gama gari tare da keta dokokin jin kai na ƙasa da ƙasa.

A ranar 29 ga watan Yuni, ga misali, fararen hula da dama ne suka mutu, wasu da dama kuma suka jikkata a wasu hare-haren kunar bakin wake da aka kai a Gwoza, Borno. Bayan wata guda, iyalai da dama sun rasa ‘yan uwansu a wani harin kunar bakin wake da aka kai a Konduga, shi ma a Borno.

Waɗannan al’amura sun nuna ci gaba da barazana ga rayuwar fararen hula a cikin rikice-rikice, da kuma nuna buƙatar gaggawa na inganta matakan kariya, ciki har da tsauraran ka’idojin ƙasa da ƙasa da kuma buƙatar a ba da cikakken bayani game da cin zarafi.

Kowace rana, ma’aikatan jin kai, daga Gwamnati, kungiyoyi masu zaman kansu, Majalisar Dinkin Duniya (UN), ƙungiyoyin jama’a, ma’aikatan Najeriya da na duniya suna ba da gudummawa don ceton rayuka da dawo da mutane.
Al’ummomin da suka karbi bakuncin suna karbar mutanen da ke cikin gida duk da cewa ba su da abin da za su raba saboda bil’adama.

Ranar Jin Kai Ta Duniya ta fi dacewa fiye da kowane lokaci. Duniya ba ta taba ganin bukatar jin kai da ta fi girma ba.

Adadin mutanen da ke fama da rikici da sauran rikice-rikicen jin ƙai na da yawa. Ba a taɓa samun buƙatu na gaggawa na kare fararen hula ba, da kuma gane muhimmiyar rawar da ma’aikatan agaji ke takawa.

Shugabannin duniya da vangarorin da ke fama da rikici suna da muhimmiyar rawar da za su taka wajen magance rikice-rikice da kuma kare ma’aikatan jin kai. Ba wai kawai su yi Alla-wadai da keta dokokin jin kai na ƙasa da ƙasa ba, har ma su ɗauki ƙwararan matakai don hukunta waɗanda ke da hannu a cikin laifuffukan.

Godiya ga kuɗaɗe daga masu ba da gudummawa, masu ba da agaji suna isa ga miliyoyin mutane kowace shekara tare da taimakon ceton rai. Amma suna bukatar kwakkwaran tallafi don ci gaba da gudanar da muhimman ayyukansu na tallafawa kokarin gwamnati. Wannan ya hada da albarkatun kudi, samun damar jin kai, da kyakkyawar niyya ta siyasa.

A yau, kashi daya bisa huɗu na albarkatun da ake buƙata don magance bukatun jin kai na gaggawa a duniya da kuma a arewa maso gabashin Najeriya ne aka samu. Idan ba tare da wadannan albarkatu ba, ba za mu iya tallafawa Anna, Amina, da Fatima don tsira da sake gina rayuwarsu ba.

Bayan ayyukan jin ƙai, ayyukan da suka shafi ci gaba suna da mahimmanci yayin da buƙatun jin ƙai kuma suka samo asali ne daga rashin ayyukan yau da kullum, rashin wadatar rayuwa, da rashin samun aikin yi ga matasa.

KU KUMA KARANTA: Tinubu ya bada umarnin biyan tallafin man fetur

Taken #ActFor Humanity” ba kawai take ba ne; kira ne zuwa ga aiki ba. Yana nufin kowane dayanmu ya tashi tsaye game da wadanda ba za su iya tsayawa kansu ba, don yin magana game da rashin adalci, da aiki zuwa duniyar da ake mutunta ka’idojin jin kai, kuma ana kiyaye rayuka.

A wannan Ranar Taimakon Jama’a ta Duniya, dukanmu mu yi alkawarin yin aiki don dan’adam, na yau da kuma na gaba.

Na yi imani cewa za ku tsaya tare da ni don ba da hadin kai ga mutanen da rikici da bala’i ya shafa da kuma jajirtattun maza da mata waɗanda ke ba da taimako. Bai kamata su zama abin tashin hankali ba amma dole ne a kiyaye su ko ta wani hanya.

Mohamed Malick Fall shi ne mai kula da ayyukan jin kai na Majalisar Ɗinkin Duniya a Najeriya.

Tinubu ya bada umarnin biyan tallafin man fetur

Daga Ali Sanni Larabawa

Shugaba Bola Tinubu, ya amince wa Kamfanin Man Fetur na Ƙasa (NNPCL), da yayi amfani da ribar shekarar 2023 da aka samu domin biyan tallafin man fetur.

Shugaban ya kuma amince da dakatar da biyan riba da aka samu a 2024 ga gwamnati don taimakawa da kuɗaɗen da kamfanin zai kashe.

Ko da yake Tinubu ya sanar da cire tallafin man fetur a ranar 29 ga watan Mayu, 2023, sai dai akwai alamun da ke nuna cewar har yanzu gwamnati na kashe kuɗaɗe masu yawa a kan tallafin.

Sai dai, gwamnatin tarayya ta sha musanta biyan tallafin.

Idan ba a manta ba, ‘yan Najeriya sun yi zanga-zanga saboda wahalar da ake ciki a ƙasar, kuma ɗaya daga cikin buƙatunsu shi ne a dawo da tallafin man fetur.

KU KUMA KARANTA: Gayawa ‘yan Najeriya gaskiya gamaida tallafin man fetur – Bode George

Amma a cikin wani jawabin da Tinubu yayi, ya bayyana cewa dawo da tallafin man fetur ba zai yiwu ba, inda ya bayyana cire tallafin a matsayin abu mai wahala amma kuma wajibi ne gwamnatinsa tayi.

Ya ce tallafin ya kasance tamkar wata sarƙa data ɗaure tattalin arziƙin ƙasar.

A ranar Litinin, wata jarida a Intanet ta ruwaito cewa Tinubu ya amince wa NNPCL da ya biya tallafin bayan da kamfanin ya koka cewa ya yi amfani da duk hanyoyin da zai iya don samar da isasshen man fetur a ƙasar nan amma hakan ya gagara.

Ƙoƙarin ya haɗa da ƙara yawan samar da mai ta hanyar yaƙi da satar mai da lalata bututun mai; sake tsara bashi, jinkirta biyan ’yan kwangila, ’yan kasuwa da ayyukan daba su da muhimmanci.

NNPCL ta  shaida wa shugaban cewa waɗannan ƙoƙarin sun gaza warware matsalar da ake fuskanta, kuma idan ba a biya tallafin ba, kamfanin ba zai iya sanya kuɗin da ake buƙata daga gare shi ga asusun gwamnatin tarayya ba.

Don haka, Tinubu ya umarci kamfanin da ya yi amfani da haraji da sauran kuɗaɗen da aka ware wa gwamnatin tarayya domin biyan kuɗaɗen tallafin man fetur.

Rahoton ya ce an bayar da wannan umarni ne a ranar 6 ga watan Yuni, 2024.

Hasashen da NNPCL ya yi, ya nuna cewa jimillar kuɗaɗen tallafin man fetur daga watan Agusta 2023 zuwa Disamban 2024 zai kai Naira tiriliyan 6.884, wanda zai hana kamfanin biyan Naira tiriliyan 3.987 na haraji da kuɗaɗen haƙƙin mai ga asusun gwamnatin tarayya.

Ina fuskantar barazana akan aiki na – Ministan Lantarki

Daga Ali Sanni Larabawa

Ministan lantarkin Najeriya, Adebayo Adelabu, ya bayyana cewa akwai masu yi masa barazana kan aikin da yake yi.

Ministan ya bayyana cewa yana samun barazanar ne daga mutanen dake adawa da cigaban da yake kawowa ɓangaren wutar lantarki.

Adebayo ya ƙara da cewa a cikin ƙasa da shekara ɗaya da yayi a ofis an ƙara ƙarfin wutar lantarki 1,000MW da ƙasar  ke samarwa

Ministan ya ce yana samun kiraye-kirayen barazana daga wasu ɓoyayyun mutane waɗanda ke adawa da ci gaban da ake samu a ɓangaren wutar lantarki.

KU KUMA KARANTA: Zanga-zanga: Gwamnan Kano ya roƙi Gwamnatin tarayya ta rage farashin man fetur da na lantarki

Ministan ya bayyana hakan ne a ranar Asabar a jihar Oyo cikin shirin ‘Political Circuit’ na tashar Fresh FM.

Ministan yace duk matsalolin da ake fuskanta a fannin wutar lantarki abu ne wanda za’a iya magancewa.

“Za’a samu turjiyar, mutane zasu yi ƙoƙarin kawo maka cikas, masu yin zagon ƙasa da sauransu. A karon farko bari na faɗi cewa na samu kiraye-kiraye na barazana.” “Ni ne ministan lantarki na 49 a Najeriya.

Akwai yiyuwar sauran ministocin da suka gabace ni an hana su yin aikinsu yadda ya dace. Ba talakawa ba ne ke lalata turaken wutar lantarki da ababen fashewa.”
“Laifi ne wanda aka tsara. Aiki ne na iyayen daba. Dukkaninmu ƴan Najeriya ne amma mun san abin da wasu daga cikinmu za su iya aikatawa.”

Da yake ƙarin haske game da gagarumin ci gaban da aka samu a shekara ɗaya da yayi a kan kujerar minista, yace Najeriya da ƙyar take iya samar da wutar lantarki mai ƙarfin 4,000MW.

Ya ƙara da cewa cikin ƙasa da shekara daya da yayi a ofis, tsare-tsaren da ya kawo sun sanya an samu ƙarin sama da 1,000MW.

Adebayo Adelabu ya bayyana cewa yanzu wuta ta kara samuwa a sassan ƙasar nan biyo bayan shirin gwamnati.

Ministan ya bayyana cewa gwamnatin Bola Ahmed Tinubu ta sanya wasu matakai da za su tabbatar da wadatar hasken wutar lantarki a ƙasa.