Zubar da jini bayan jima’i na iya zama alamar ciwon daji na mahaifa – Masana

Farfesa Isaac Adewole, tsohon ministan lafiya a Najeriya, ya ce mutane da yawa ba su da masaniyar cewa tuntuɓar jini musamman a lokacin zubar jini ko kuma bayan jima’i na iya zama alamar farko ta kansar mahaifa.

Mista Adewole, shugaban, ‘African Cancer Coalition’, ya shaida wa manema labarai a Legas ranar alhamis a wata hira ta wayar tarho cewa cutar sankarar mahaifa tana da kariya kuma ana iya magance ta, idan an gabatar da ita kuma an gano ta da wuri.

A cewar Hukumar Lafiya ta Duniya, (WHO), cutar kansar mahaifa har yanzu ita ce ta biyu mafi yawan cutar kansa a tsakanin mata a Najeriya kuma ta huɗu da aka fi samun cutar kansa a tsakanin mata a duniya.

KU KUMA KARANTA: Anfanin ayaba 12 da ya haɗar da kiyaye lafiyar ƙoda, anfani ga mata masu juna biyu, da taimakawa ƙwaƙwalwar ɗalibai

Ya zama ruwan dare a tsakanin mata masu shekaru 15-44, ana kashe mata 7,900 kowacce shekara daga kamuwa da cutar guda 12,000 a Najeriya.

Mista Adewole ya ce: “ƙalubalen da ake fuskanta a Najeriya, kamar ƙalubalen da ake fuskanta a Afirka da kuma ƙasashe masu tasowa da yawa, shi ne cewa mutane da yawa ba su san halin da ake ciki na kansar mahaifa ba.

“Saboda haka, idan sun gabatar da su ga asibitoci, suna gabatar da su ne a matakin ci gaba, saboda dalilai da yawa.

“Ba su san alamomin matakin farko ba wanda ya haɗa da zubar da jini musamman a lokacin zubar jini (menstruation) ko kuma bayan jima’i.

“Abin da galibin mata masu irin wannan lamari sukan yi shi ne su nisanci mazajensu suna ganin cewa jinin ne ya jawo shi.

“Wataƙila sun yi tunanin hakan ya faru ne saboda rauni, da kuma wani nau’i na rauni. Kuma abin sha’awa, idan sun yi haka, zubar jini zai daina amma cutar za ta ci gaba da ci gaba.

“Don haka, a lokacin da za su sake ɓullar cutar ta fuskar alamun cutar, cutar za ta yi nisa.” Mista Adewole, Farfesa a Jami’ar Ibadan da Jami’ar Arewa maso Yamma, ya ce: “Don haka, kuna da matan nan suna canza wa daga wannan mai ba da kulawa zuwa ɗayan kuma suna warkar da gidaje zuwa wani.

“A lokacin da suka zo ƙarshe a inda aka nufa, wataƙila asibitin koyarwa, ko kuma wani wuri mai zaman kansa wanda ƙwararre ke kula da shi, cutar za ta ci gaba, kuma a wannan matakin, ba ta da magani.”

Tsohuwar ministar lafiya ta ce kusan kashi 80 cikin 100 na masu kamuwa da cutar sankarar mahaifa da aka gabatar suna cikin matakai na ci gaba, kuma da yawa daga cikin ma’aikatan kiwon lafiya sun rasa wasu daga cikin alamun farko ko matakin farko na cutar kansar mahaifa.

Mista Adewole ya shaida wa NAN cewa za a iya matsar da yanayin gabatarwar da aka yi a baya zuwa ko dai babu gabatarwa kwata-kwata ko gabatarwa da wuri. Ya ce a cewar WHO, alamun ciwon sankarar mahaifa a farkon matakin na iya haɗawa da: “Rashin ganin jini na yau da kullum ko zubar da jini tsakanin lokacin haila a cikin matan da suka kai shekarun haihuwa.

“Bayan haila ko zubar jini, zubar jini bayan saduwa; da kuma yawan fitar al’aura, wani lokacin kuma yana wari.”

Dangane da abubuwan da ke haifar da kansar mahaifa, WHO ta ce, nau’ikan cutar sankarar mahaifa (HPV) guda biyu (16 da 18) ne ke da alhakin kusan kashi 50 cikin 100 na masu fama da cutar sankarar mahaifa.

Ana kamuwa da HPV galibi ta hanyar jima’i kuma yawancin mutane sun kamu da cutar ta HPV jim kaɗan bayan fara jima’i.

Ƙasa da kashi 90 cikin 100 nasu sun kawar da kamuwa da cutar daga ƙarshe kuma ana iya warkar da cutar kansar mahaifa idan aka gano a farkon matakin kuma a yi maganinsu cikin gaggawa.

Da yake ba da wasu mafita, Mista Adewole ya shaida wa NAN cewa, wani sabon bincike da aka yi kan ingancin maganin rigakafin cutar HPV na allura guda ɗaya na daga cikin abubuwan da za su iya hanawa da kuma kusantar da duniya wajen kawar da cutar kansar mahaifa.

Ya buƙaci gwamnatoci da masu ruwa da tsaki su ƙara wayar da kan jama’a kan cutar. Ya kwaɗaitar da a bai wa ƙananan ‘yan mata rigakafin HPV daga shekara tara zuwa 14 don hana su kamuwa da cutar kansa.

Ya kuma shawarci matan da ke da alamun cutar da su gabatar da su da wuri a wuraren kiwon lafiya don gano cutar.

NAN ta ruwaito cewa Mista Adewole na daga cikin manyan ƙwararrun kiwon lafiya 12 da suka fito daga sassa daban-daban na duniya da ke gabatar da ƙira mai ƙarfi na ɗaukar mataki kan yaƙi da cutar sankarar mahaifa ta hanyar ‘The Global Declaration’ to kawar da cutar kansar mahaifa.

An ƙaddamar da sanarwar a hukumance a taron lafiya na duniya da ke Geneva a ranar 22 ga Mayu, 2023, tare da sanya hannun sama da shugabannin kiwon lafiya na duniya 1200 da masu ba da shawara da ke wakiltar ƙasashe sama da 100.

Manyan daga cikinsu sun haɗa da tsohuwar Firayim Minista na New Zealand Jacinda Ardern, Shugaba na Amref Health Africa, Githinji Gitahi; Shugaban Tarayyar ƙasa da ƙasa da Gynecology, Jeanne Conry, da kuma Shugaban ƙasa Naveen ƙungiyar Nawar ƙasa na ƙasa.