Daga; USMAN NASIDI, Kaduna.
WANI masanin ilmin halitta kuma daraktan kwalejin kimiyyar lafiya ta kaduna (Women Hood College of Health Science) Mista Nurudden Bello ya ce dole ne kowa ya tashi tsaye domin tallafa wa gwamnatin tarayya da ma’aikatun lafiya da muhalli domin kara wayar da kan jama’a kan matakan kariya daban-daban na hana yaduwar cutar Kyandar Biri wato (Monkeypox) a kasar.
Masanin kimiyyar ya bayyana haka ne a yayin wani taron wayar da kan daliban wani kwaleji na kwana daya kan hanyoyin dakile yaduwar cutar a tsakanin ‘yan kasar, yayin da ya yi kira ga daukacin masana kimiyyar dake Najeriya, likitoci Bil-Adama, likitocin dabbobi, da kuma dukkanin kungiyoyin agaji masu zaman Kansu NGos, NEMA da SEMA. Red CROSS don tallafawa gwamnati ta hanyar wayar da kan jama’a game da rigakafin.
A cewarsa, cutar Kyandar Biri wato (Monkeypox) wata cuta ce ta zonotic ta kwayar cuta wacce ke faruwa da farko a yankunan dazuzzuka masu zafi na tsakiya da yammacin Afirka kuma a wasu lokuta ana fitar da su zuwa wasu yankuna.
Ya kara da cewa kwayar cutar ta Kyandar Biri tana yaduwa daga mutum daya zuwa wani ta hanyar kusanci da raunuka, ruwan jiki, digon numfashi da gurbatattun kayan kamar gado.
Masanin kimiyyar ya jaddada bukatar shigar da karin kungiyoyin yada labarai na gida da waje ciki har da jaridun kan hanya don ilmantar da miliyoyin ‘yan Najeriya kan matakan kariya daban-daban na yaduwar cutar.
Yana mai jaddada cewa kowane mutum yana da rawar da zai taka wajen taimakawa al’umma kan hanyoyin dakile yaduwar cutar
Ya ce, ya zama wajibi su fara wayar da kan jama’a game da wanzuwar cutar, domin a ceci rayuka da dama daga yaduwar cutar a wasu al’ummar kasar nan.
Cutar Kyandar Birin, yawanci cuta ce mai iyaka da kanta tare da alamun cutar daga makonni 2 zuwa 4. Abubuwa masu tsanani na iya faruwa. A cikin ‘yan lokutan nan, adadin kisa ya kasance kusan 3-6%
Cutar sankarau ana kamuwa da ita daga mutane ta hanyar kusanci da mai cutar ko dabba, ko kuma da wani abu da ya kamu da cutar.
An takaita yada cutar izuwa wurare masu nisa a tsakiya da yammacin Afirka. Sai dai kuma an sami bullar cutar a wasu cibiyoyi masu yawan jama’a a cikin shekaru biyar da suka gabata, lamarin da ya haifar da damuwa game da yaduwar cutar a duniya.
“Muna son duk hukumar wayar da kan jama’a ta kasa, dukkan ma’aikatun yada labarai da su fara yakin neman hana yaduwar cutar ta Kyandar Biri.”
Masanin kimiyyar wanda kuma shi ne daraktan African Climate reporters ya yi kira ga jama’a da su daina sare itatuwan daji, inda ya kara da cewa garwashi da itacen wuta sun taimaka wajen haddasa asarar dazuzzukan da yawa sakamakon ayyukan da mutane suke yi.
Yana jaddada cewa suna shirin ɗaukar Gangamin zuwa kasuwanni, wuraren ibada, cibiyar kallon ƙwallon ƙafa, da dai sauransu. Za su yi amfani da kafafen sadarwa na zamani wajen yada sakonnin domin wayar da kan miliyoyin ‘yan Najeriya kan matakan kariya daban-daban na yaduwar cutar.
Ya gargadi ‘yan Najeriya da su guji cudanya da duk wani abu, kamar kayan kwanciya da suka yi mu’amala da dabbar da ba ta da lafiya. Ware marasa lafiya da suka kamu da cutar daga wasu waɗanda za su iya fuskantar haɗarin kamuwa da cuta. Kasance da tsaftar hannu bayan saduwa da dabbobi ko mutane masu kamuwa da cuta.
Wayar da kan jama’a game da abubuwan da ke haifar da haɗarin cutar da kuma ilimantar da mutane game da matakan da za su iya ɗauka don rage kamuwa da cutar shi ne babban dabarun rigakafin cutar kyandar biri.
Yanzu haka ana ci gaba da gudanar da nazarin kimiyya don tantance yiwuwar da kuma dacewar allurar rigakafin kamuwa da cutar Kyandar biri.
Daga nan sai ya yi kira ga kungiyoyi masu zaman kansu, kungiyoyin farar hula, Red Cross, ma’aikatar lafiya da muhalli da su tashi tsaye wajen yakin neman wayar da kan miliyoyin ‘yan Najeriya kan hanyoyin kariya daban-daban na dakile yaduwar cutar.
