Kiwon Lafiya
Kansar nono tana da kaso 23 cikin 100 na kamuwa da cutar daji – Masana
Wata ƙwararriya a fannin kiwon lafiya, Farfesa Millicent Obajimi, ta ce cutar kansar nono, wadda ita ce kan gaba wajen cutar da mata a duniya, na ci gaba da ƙaruwa a Najeriya, kuma yanzu ya kai kusan kashi 23 cikin 100 na sabbin masu kamuwa da cutar daji a ƙasar.
Farfesa Obajimi, wacca ta yi magana a gidan yanar gizon ƙungiyar likitocin mata ta Najeriya (MWAN) na ƙasa, tare da taken, ‘Ƙara fahimtar Ciwon Nono da Ciwon mahaifa: Risk Assessment and Screening’, ta nemi likitocin da su yi ƙoƙari na musamman don gano iyalai masu hatsarin gaske tare da dangi mai mahimmanci tarihi, domin cutar sankarar mama ce ke haddasa kusan kashi 50 cikin 100 na kamuwa da cutar kansa da kuma mace-mace a ƙasar.
Obajimi, Farfesa a fannin ‘Radiology’ a Asibitin Kwalejin Jami’ar (UCH) da ke Ibadan, ta ce duk da cewa ba a san abin da ke haifar da cutar kansar nono ba, amma ƙaruwar cutar na da nasaba da zama birni, abinci, daidaito, hana haihuwa da kuma muhalli.
A cewarta, ciwon daji na nono a wasu lokuta yana gado kuma ya kamata a yi zargin idan wasu na kusa da dangi sun kamu da cutar sankarar nono ko ta ƙwai, ko kuma wani ɗan uwansa namiji ya kamu da cutar kansa, ko ma idan nonon biyu ya shiga ciki.
KU KUMA KARANTA: Gwamnatin Nasarawa za ta yi wa ‘yan mata allurar rigakafin cutar sankarar mahaifa, da nono
Ta bayyana cewa abubuwan da ke haifar da cutar kansar nono sun haɗa da tarihin iyali, ƙaruwar ƙiba bayan al’ada, cin abinci na yammacin duniya, kamuwa da cutar ‘ionizing radiation’, maganin hana haihuwa na baki, cutar nono mara kyau da rashin shayarwa.
Yayin da alamun cutar kansar nono na iya haɗawa da fitar nono, canza launin fata a cikin ƙirjin, kumburi da zafi, ta yi ƙira ga mata masu shekaru 40 da a yi musu mammogram na shekara, gwajin nono a kowane wata tun daga shekara 20 da kuma gwajin nono sau ɗaya a kowace shekara uku ta hanyar likita gwani ga mata masu shekaru 20 zuwa 39.
Farfesa Obajimi ta yi ƙira da a inganta wayar da kan jama’a game da cutar kansa da samar da manufar cutar kansa ta ƙasa, ba da tallafin kuɗin kula da cutar kansar nono don a samu sauƙi, shigar da cutar kansa cikin tsarin inshorar lafiya ta ƙasa da horar da masu kula da lafiyarsu.
A cikin jawabinsa, Farfesa Isaac Alatise, likitan fiɗa a Jami’ar Obafemi Awolowo (OAU), Ile-Ife, ya ce sakamakon ciwon nono a Najeriya ba shi da kyau kuma inganta sakamakon ciwon daji zai buƙaci haɗuwa da ganewar asali da wuri.
Farfesa Alatise ya ce mammography ya kasance hanya ɗaya tilo da ake bi wajen tantancewa da ke haɗe da kashi 25 cikin 100 na inganta rayuwa daga kamuwa da cutar sankarar nono, don haka ya kamata a ƙarfafa da kuma samar da su da araha, yayin da za a iya yin gwajin nono na yau da kullum.
Shugaban ƙungiyar ta MWAN na ƙasa, Dakta Adekemi Otolorin, ta ce ƙungiyar a tsawon shekarun da suka gabata, ta ba da lokaci da albarkatu don wayar da kan jama’a game da cutar sankarar mama da mahaifa da kuma jaddada muhimmancin yin gwaje-gwaje akai-akai da gano wuri.
Otolorin ta ce ƙaddamar da asusun kula da cutar kansar nono da mahaifa shi ne don ƙara tallafa wa matan da suka kamu da wannan cuta a lokacin aikin tantancewar.
Dakta Adeleye Omisore, ƙwararriya likitan rediyo a OAU, Ile-Ife, ya bayyana cewa Najeriya ba ta da wani shiri na tantance cutar kansar nono kuma ya ba da shawarar samar da ƙa’idar tantancewa bisa ga yawan jama’a, tantancewar haɗarin ko kuma tsarin da ya dace.
Kiwon Lafiya
Gwamnatin tarayya ta hana amfani da sirinjin allura na ƙasashen waje a manyan asibitoci ƙasar
Gwamnatin tarayya ta umurci dukkan shugabannin manyan asibitocin gwamnatin tarayya da su sayi allura da su riƙa amfani da allura da da ake ƙera su a gida kuma hukumar NAFDAC ta amince da su.
Sabuwar umarnin na ƙunshe ne a cikin wata takardar ga dukkan shugabannin asibitoci mai ɗauke da sa hannun ƙaramin ministan lafiya, Dakta Tunji Alausa, a yau Juma’a.
Ministan ya ce an ba da wannan umarnin ne domin bunƙasa samar da kayayyakin da ake ƙera wa a cikin gida da kuma kare masana’antun ƙasar daga kwararar kayayyakin ƙasashen waje.
Sanarwar ta kuma umarci hukumar ta NAFDAC ta dakatar da bayar da lasisin shigo da allura da sirinji da aka ƙera daga ƙasashen waje.
Alausa ya ce ɓangaren lafiya ya gano masana’antar har haɗa magunguna ta cikin gida da ke samar da allura da sirinji waɗanda ke cikin matsala matuƙa saboda wannan mummunar harkar.
Ya kuma ce daga cikin kamfanonin har haɗa magunguna guda tara na cikin gida da suke samar da allura da sirinji shekaru takwas da suka gabata, shida sun rufe saboda zubar da kayayyakin da ba su da inganci a kasuwa.
KU KUMA KARANTA:NAFDAC ta haramta amfani da maganin tari na yara na kamfanin J&J
“Shugaban ƙasa ya ba da umarnin cewa dole ne a daina wannan. Dukkanmu mun amince da ɗaukar matakan da suka dace don magance wannan mummunan yanayi cikin gaggawa.
“A bisa haka, hukumar ta NAFDAC ta dakatar da bayar da lasisin shigo da allura da sirinji da aka ƙera daga ƙasashen waje.
“Haka kuma shi ne a soke jerin sunayen kamfanonin da ke da hannu wajen shigo da waɗannan kayayyakin da ke ci gaba,” in ji shi
Daga Aisha Musa Auyo
Dental floss dai wani zare ne siriri na roba da ake sawa a tsakanin haƙora don cire abincin da ya maƙale a wurin. Wannan abinci da ke maƙale a tsakanin haƙora, brush ba ya fitar da shi. Shi ne yake taruwa ya zama ‘plaque’. Shi plaque ɗin wannan abincin da ya maƙale ne yake taruwa sai ya zama abincin bacteria.
Wannan dattin yana sa baki wari, yana sa haƙora su canza kala. Yana sa haƙora su yi ta ciwo wataran ma har sai an cire haƙorin, domin wannan bacteriar da ke ci daga gareshi tana kashe haƙori.
To shi wannan zaren yana zuwa a nau’i daban-daban, an yi shi ne siriri yadda ze iya shiga tsakanin haƙora yana fito da duk abin da ya maƙale ba tare da an wahala ba ko an ji zafi. Wani yakan zo da ƙamshin minti, vanilla, da sauransu, wani kuma kawai zaren ne babu ƙamshi.
Mafi yawancin ciwon haƙori ko warin baki wannan maƙallen abincin ke kawo shi. Idan mutum ya je Asibitin haƙori, akan yi masa wannan sakace tsakanin duk haƙoransa duka. Wato duk ranar da kuka fara flossing zai sha mamakin abin da zai fito tsakanin haƙoranku.
KU KUMA KARANTA: Sama da mutane miliyan 73 ne ke fama cutar ruɓewar haƙora a Filipin
Wato abin ya bani mamaki da na tambayi mutane ko suna flossing na ga da yawansu ba su ma san mene ne shi ba. Kamata ya yi flossing ya zama normal kamar brush. A ƙa’ida akan so mutum ya yi wannan sakacen tsakanin haƙoran kamar sau biyu a rana, yadda yake brush, amma mutum zai iya yin fiye da haka. In da hali duk lokacin da mutum ya ci abinci ya kamata ya yi flossing.
Akwai mouth wash da kan taimaka wajen fitar da waɗannan maƙallalun abincin, yayin da aka kurkure baki da shi na mintuna. Haka zalika, kurkure baki da ruwan kananfari ma na taimakawa wajen fiddasu. Amma babu abin da ya kai saka wannan zare a tsakanin haƙora ɗaya bayan ɗaya fitar da wannan abu da ke maƙalewa a tsakanin haƙoran.
Dan Allah a guji tsinken sakace, ba ɗaya yake da floss ba. Shi tsinken yana da kauri yana sa a samu rami tsakanin haƙoran da ake yawan sakace wa. Sannan katako ne yakan karye ma, kuma yakan jima mutum rauni.
A taƙaice, yin floss na ƙara wa mutum lafiyar haƙora, kyan haƙora, numfashi mai tsafta, da kuma jin daɗi wajen mua’amala da jamaa. Yin floss na raba mutum da ciwon haƙori, da kuma dauɗar haƙora. Floss na da sauƙin kuɗi sosai, ana iya samunsa a manyan shaguna, ko asbitin haƙori, har ma da wurin masu sayar da robobin abincin biki, domin ana sa shi a cikin packs ɗin abinci.
Dan Allah ka da mu yi wasa da yin floss. Akwai Hadisin da Annabi Muhammad (SAW) ya ce, ba dan ka da ya takurawa al’ummarsa ba, da ya mayar da yin aswaki kafin yin kowacce sallah ya zama wajibi. Wannan yana nuna mana tsantsar amfanin tsaftar baki ko a addini ma.
Daga Ibraheem El-Tafseer
Gwamnatin jihar Yobe ta ce cutar sanƙarau ta kashe mutum 85 tsakanin Janairu da Afrilu sakamakon ɓarkewar cutar a jihar.
Kwamishinan lafiya na jihar, Dakta Muhammad Lawan Gana ne ya tabbatar da hakan a wani taron manema labarai a birnin Damaturu.
Ya ƙaryata rahotannin da ake yaɗawa a shafukan sada zumunta da ke cewa cutar ta yi ajalin sama da yara 200 cikin mako biyu inda ya ce haƙiƙanin adadin shi ne 85.
Ya kuma ce fiye da marasa lafiya 2,510 da suka kamu da cutar a jihar sun samu sauƙi kuma an sallame su daga asibiti.
KU KUMA KARANTA: Gwamnati ta musanta mutuwar mutum 200 sanadiyar baƙuwar cuta a Yobe
Dakta Gana ya kuma ce an tura jami’an lafiya na sa kai sama da 200 zuwa sassan ƙananan hukumomin Potiskum da Fika a wani ɓangare na ƙoƙarin da ma’aikatar take na daƙile cutar.
Ya ce ma’aikatan lafiya sun bi gida-gida domin ganowa tare da tura mutanen da ke da cutar asibiti.
Yankunan arewacin Najeriya na fama da matsanancin zafi a tsukin nan, yanayin da ke haddasa cutar ta sanƙarau.
-
Kotu1 year agoKotu tayi watsi da ƙarar APC game da zaɓen Abba Gida Gida
-
Labarai9 months agoDalilin da ya sa na saka wa matata sasari – Wani magidanci a Potiskum
-
Ƙasashen Waje1 year agoƊaliban Najeriya a Sudan sun nemi a kwaso su daga ƙasar
-
Labarai1 year ago‘Yan banga sun kama wani mutum da ke yunƙurin sace yarinya a Kano